Ένας καινούριος εχθρός για τα παιδιά στο σπίτι μας
Το τελευταίο διάστημα κυκλοφορούν στην αγορά απορρυπαντικά οικιακής χρήσης σε μορφή υγρής ταμπλέτας. Κάθε ταμπλέτα περιέχει περίπου 50ml ουσίας με ph 9. Τα προϊόντα αυτά έχουν σχεδιαστεί ώστε να τοποθετούνται κατευθείαν μέσα στον κάδο των πλυντηρίων οικιακής χρήσης και επειδή το απορρυπαντικό εσωκλείεται σε ειδικό περίβλημα, μοιάζουν περισσότερο ασφαλή. Όμως οι ταμπλέτες αυτές έχουν ιδανικό μέγεθος, σύσταση, χρώμα και σχήμα, ώστε να προκαλούν το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών, που ενστικτωδώς το πρώτο που κάνουν είναι να τα πιέζουν με τα χεράκια τους και να τα βάζουν στο στόμα τους.
Παρότι έχουν μεγάλη ανθεκτικότητα, όταν έρχονται σε επαφή με το νερό ή το σάλιο των παιδιών, το περίβλημά τους μαλακώνει και, καθώς το δαγκώνουν, το υγρό μπορεί να διαρρεύσει ή να εκτιναχθεί μέσα στο στόμα τους. Στην περίπτωση αυτή οι αλκαλικές χημικές ουσίες του υγρού της κάψουλας προκαλούν άμεσο χημικό έγκαυμα με αποτέλεσμα σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα λόγω της ταχείας ανάπτυξης οιδήματος στους αεραγωγούς. Η άμεση μεταφορά του παιδιού σε νοσοκομείο είναι επιτακτική αφού ο κίνδυνος της πλήρους απόφραξης των αεραγωγών είναι μεγάλος με δυνητικά μοιραίες συνέπειες.
Όταν συνθλίβονται δυνατά με τα χέρια ή τα δόντια, το περιεχόμενό τους είναι δυνατόν να εκτιναχθεί επίσης και προς τα μάτια ή το πρόσωπο, προκαλώντας αντίστοιχα χημικό έγκαυμα. Οι βλάβες των ματιών από τις αλκαλικές χημικές ουσίες (βάσεις), είναι δυνητικά βαριές. Το απορρυπαντικό προκαλεί νέκρωση των επιθηλιακών κυττάρων του επιπεφυκότα και του κερατοειδούς που εκδηλώνεται με άμεσο, συνήθως ερεθισμό των ματιών και έντονο πόνο.
Όταν η βλάβη αφορά και στα βασικά αρχέγονα επιθηλιακά κύτταρα (stem cells) που βρίσκονται στο σκληροκερατοειδικό όριο (ΣΚΟ) – τα οποία μεταναστεύοντας επιτελούν την αναγέννηση του επιθηλίου του κερατοειδούς- εμποδίζεται η επούλωσή του. Η καταστροφή επίσης των καλυκοειδών κυττάρων του επιπεφυκότα οδηγεί σε αστάθεια της δακρυϊκής στιβάδας και διαταράσσει την εφύγρανση του οφθαλμού. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο όψιμων επιπλοκών, όπως ο σχηματισμός συμβλεφάρου (σύμφυση μεταξύ βολβού και βλεφάρου) ή και ουλώδους εντροπίου. Η σαπωνοποίηση και καταστροφή των λιπιδίων του κερατοειδούς, τα οποία συνδέονται με τις βλεννοπρωτείνες και το κολλαγόνο του στρώματος, οδηγεί συχνά σε μόνιμες θολερότητες και μακροχρόνιες ανωμαλίες στον επιφανειακό χιτώνα του οφθαλμού. Τελικά μέσω της διάσπασης των φυσιολογικών φραγμών του κερατοειδούς, οι αλκαλικές αυτές χημικές ουσίες διεισδύουν στον πρόσθιο θάλαμο προκαλώντας βλάβες και στις εσώτερες ανατομικές δομές του βολβού: την ίριδα, τον φακό και το ακτινωτό, όπως καταρράκτη, πρόσθια ραγοειδίτιδα ή και γλαύκωμα. Όταν δε, μεταβάλλουν σημαντικά ή παρατεταμένα το ph του προσθίου θαλάμου είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε σοβαρή υποτονία και τελικά μακροπρόθεσμα, ακόμα και σε φθίση και απώλεια του βολβού.
Γίνεται λοιπόν σαφές ότι η αντιμετώπιση των περιστατικών αυτών πρέπει να είναι άμεση και σύμφωνη με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που ισχύουν για τα εγκαύματα από αλκάλεα, συνεχείς σχολαστικές πλύσεις με τουλάχιστον 2 λίτρα φυσιολογικού ορού για μία περίπου ώρα, με διπλή αναστροφή των βλεφάρων για την απομάκρυνση των υπολειμμάτων του απορρυπαντικού που επαναλαμβάνονται σε κάθε εξέταση τα πρώτα 24ωρα.
Επίσης, είναι απαραίτητη η απομάκρυνση των νεκρωμένων επιθηλίων, η ενστάλλαξη κυκλοπληγικών και στεροειδών ουσιών και προληπτικά αντιβιοτικών κολλυρίων σε συχνά και τακτικά διαστήματα. Παράλληλα χρειάζεται ισχυρή ενυδάτωση τοπικά και ενίσχυση της επιθηλιοποίησης του κερατοειδούς καθώς και έλεγχο της τοπικής φλεγμονής με ειδικά σκευάσματα τοπικά ή και συστηματικά). Η παρακολούθηση στην συνέχεια επιβάλλεται να είναι πολύ συχνή για την έγκαιρη αντιμετώπιση των εκάστοτε εν δυνάμει επιπλοκών, που προαναφέρθηκαν.
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν την νοσηλεία των μικρών ασθενών, που με βάση την επικρατούσα διεθνή επιστημονική εμπειρία των τελευταίων ετών, διαρκεί κατά μέσο όρο 3-5 ημέρες. Στα περισσότερα περιστατικά που αναφέρονται βιβλιογραφικά -και κυρίως σε όσα από αυτά εκδηλώθηκε άμεσα ο ερεθισμός των ματιών-ο κερατοειδής επουλώθηκε φυσιολογικά μετά την κατάλληλη θεραπεία, χωρίς άλλες επιπλοκές. Το ίδιο συνέβη και στις περιπτώσεις που αντιμετωπίσαμε στις κλινικές που συνεργαζόμαστε. Περισσότερες επιπλοκές παρατηρήθηκαν σε περιπτώσεις με καθυστερημένη έναρξη ή πλημμελή θεραπευτική αγωγή.
Τα χημικά εγκαύματα αποτελούν σημαντικό κομμάτι των οικιακών ατυχημάτων. Είναι γνωστό ότι κάθε χημική ουσία που χρησιμοποιείται στα νοικοκυριά, θα πρέπει να φυλάσσεται σε μέρη μη προσβάσιμα στα μικρά παιδιά. Παρότι στα προϊόντα αυτά αναγράφεται η σχετική προειδοποίηση, υπάρχει η πιθανότητα είτε να μην βρίσκεται σε εμφανές σημείο είτε οι καταναλωτές να μην δώσουν την απαιτούμενη προσοχή. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εξαιρετικά γοητευτική, κυρίως για τα μικρότερα παιδιά, εξωτερική εμφάνιση των νέων αυτών οικιακών εχθρών– σαν γλυκά ή καραμέλες – μεγιστοποιεί τον κίνδυνο που δημιουργούν και επιβάλλει την ιδιαίτερη προσοχή των γονιών στον τρόπο αποθήκευσης τους, αφού πάντοτε η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία.