Σε τι διαφέρει η οφθαλμολογία των παιδιών από την μητρική ειδικότητα των ενηλίκων;
Στην οφθαλμολογία των παιδιών συναντάμε κλινικές οντότητες και αντιμετωπίζουμε παθήσεις που δεν υπάρχουν στους ενήλικες ( π.χ. αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, συγγενείς ανωμαλίες, συγγενής καταρράκτης, συγγενές γλαύκωμα, συγγενής μυωπία, ρετινοβλάστωμα). Άλλες που φτάνουν στους μεγάλους σαν αποτέλεσμα μιας αιτίας, η ρίζα της οποίας βρισκόταν στην παιδική ηλικία (π.χ. αμβλυωπία (“τεμπέλιασμα”), στραβισμός). Και άλλες που εμφανίζονται την πρώτη δεκαετία της ζωής και απαιτούν άμεση διάγνωση ή άμεση αντιμετώπιση (π.χ. ν. Best, ν. Stargardt, μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, ν. Coats). Ακόμα και στις διαθλαστικές ανωμαλίες (π.χ. υπερμετρωπία κλπ.), οι ενδείξεις χορήγησης γυαλιών διαφοροποιούνται στα παιδιά. Σκοπός της χορήγησής τους δεν είναι μόνο η καλύτερη οπτική οξύτητα κατά την εξέταση, αλλά κυρίως η σωστή ωρίμανση της οπτικής οδού και η εξασφάλιση διόφθαλμης όρασης με ακέραιους όλους τους ποιοτικούς της χαρακτήρες.
Γιατί να εξετάζονται προληπτικά τα παιδιά;
Η άμεση διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση ενός μεγάλου αριθμού οφθαλμολογικών και όχι μόνο παθήσεων είτε αμέσως μετά την γέννηση είτε στην πρώτη- ευαίσθητη για την οπτική ωρίμανση και λειτουργία- παιδική ηλικία, εγγυάται μια μακρά πορεία ζωής απαλλαγμένη από σοβαρά προβλήματα όρασης.
Πότε πρέπει να εξετάζονται τα παιδιά;
Σύμφωνα με τις οδηγίες των American Academy of Ophthalmology (βλ. πίνακα) και UK Royal College of Ophthalmology, που ισχύουν διεθνώς, ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται στην γέννηση, στο 1ο, 3ο, 5ο έτος της ζωής και ακολούθως ετησίως.
| Ασυμπτωματικά / χωρίς κίνδυνο | Υψηλού κινδύνου* |
| Στη γέννηση & μέχρι την ηλικία των 6 μηνών | Στη γέννηση & μέχρι την ηλικία των 6 μηνών ή και νωρίτερα εφόσον συνιστάται |
| 3 ετών | Μέχρι την ηλικία των 3 ετών ή και νωρίτερα εφόσον συνιστάται |
| Πριν την α’ δημοτικού και εφεξής ετησίως | Ετησίως ή πιο συχνά εφόσον συνιστάται |
AOA Recommendations
*Στην κατηγορία υψηλού κινδύνου ανήκουν παιδιά με υψηλή προδιάθεση να παρουσιάσουν κάποιο οφθαλμολογικό νόσημα το οποίο είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρές διαταραχές της όρασής τους -εφόσον δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα- και τα οποία πρέπει να εξετάζονται περισσότερες φορές ή πιο συχνά από τον υπόλοιπο παιδιατρικό πληθυσμό. Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες που τοποθετούν νεογνά, βρέφη ή παιδιά σε αυτήν την κατηγορία είναι:
- Προωρότητα, χαμηλό βάρος γέννησης, χορήγηση οξυγόνου στην γέννηση, ενδοκοιλιακή αιμορραγία ΙΙΙ ή IV βαθμού
- Οικογενειακό ιστορικό ρετινοβλαστώματος, συγγενούς καταρράκτη, ή μεταβολικών και γενετικών ασθενειών
- Μόλυνση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη (π.χ., ερυθρά, τοξοπλάσμωση, αφροδίσιο νόσημα, έρπης, κυτταρομεγαλοϊός, ή AIDS)
- Εργώδης ή υποβοηθούμενος τοκετός ο οποίος μπορεί να σχετίζεται με περιγενητικό stress ή χαμηλές βαθμολογίες στο test του Apgar score
- Υψηλά διαθλαστικά σφάλματα (μυωπία-υπερμετρωπία-αστιγματισμός)
- Στραβισμός
- Aνισομετρωπία
- Γνωστή ή πιθανολογούμενη δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος που αποδεικνύεται από την ύπαρξη: αναπτυξιακής καθυστέρησης, εγκεφαλικής παράλυσης, δυσμορφίας χαρακτηριστικών, επιληπτικών κρίσεων ή υδροκεφάλου
Ποια τα συνήθη νοσήματα που προλαμβάνονται ανά ηλικία με την έγκαιρη διάγνωση
| Νεογνά | 1 έτους | 3 ετών | 5 ετών | > 5 ετών |
|
|
|
|
|
(1) 1,6 – 12 % των νεογνών ανάλογα με το επίπεδο περίθαλψης.
(2) 7 -9% νεογνών και εφόσον επιμένει μετά τον 6ο μήνα αντιμετωπίζεται χειρουργικά.
(3) Σύμφωνα με εκτιμήσεις του παγκόσμιου οργανισμού υγείας για το έτος 2010, από τα 15.000.000 περίπου μωρά που γεννήθηκαν πρόωρα παγκοσμίως, 850.000 περίπου νοσηλεύτηκαν σε μονάδες εντατικής περίθαλψης, 185.000 περίπου παρουσίασαν αμφ/πάθεια προωρότητας οποιουδήποτε σταδίου, ενώ 20.000 κατέληξαν λόγω της νόσου αυτής σε σοβαρή μείωση της όρασής τους ή και τύφλωση και 12.000 μωρά με μέτρια ή μικρή διαταραχή της οπτικής τους λειτουργίας.
(4) Σε αυτήν την ηλικία μπορεί να εκτιμηθεί η οπτική οξύτητα σε κάθε μάτι ξεχωριστά, γεγονός που καθιστά τον προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο απολύτως αναγκαίο, ιδιαίτερα εάν δεν έχει προηγηθεί καμία εκτίμηση της οπτικής λειτουργίας του παιδιού μέχρι αυτήν την ηλικία. Σε περίπτωση που αποκαλυφθεί αμβλυωπία αντιμετωπίζεται άμεσα με διόρθωση οποιασδήποτε διαθλαστικής ανωμαλίας και κλείσιμο του καλού ματιού.
(5) Εντοπίζονται στην ηλικία αυτή και αντιμετωπίζονται μαθησιακές δυσκολίες οι οποίες οφείλονται σε προβλήματα όρασης.
Τι περιλαμβάνει η οφθαλμολογική εξέταση των παιδιών;
Σκοπός της εξέτασης είναι ο λεπτομερής έλεγχος όλων των ανατομικών και λειτουργικών παραμέτρων της όρασης, που γίνεται στο ιατρείο μας αρχικά με την λήψη ιστορικού και τον έλεγχο της κινητικότητας των ματιών. Μαζί με την επισκόπηση της θέσης κεφαλής και την διαπίστωση της θέσης των ματιών των μικρών ασθενών μας – με διάφορες δοκιμασίες (πχ cover test κλπ) – αποτελούν τις πρώτες αλλά σημαντικότατες εξετάσεις οι οποίες οδηγούν συχνά στην διαπίστωση οφθαλμολογικών νοσημάτων που απαιτούν άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση (π.χ. διάγνωση οφθαλμολογικού ραιβόκρανου λόγω κάποιας μορφής στραβισμού ή στροφή κεφαλής λόγω πιθανής ύπαρξης αστιγματισμού ή την διάγνωση ύπαρξης ψευδοστραβισμού, ανατομικών ανωμαλιών ή αληθούς στραβισμού).
Ο έλεγχος συνεχίζεται με την λήψη οπτικής οξύτητας με την βοήθεια οπτοτύπων (σχεδίων ή αριθμών) ανάλογα με την ηλικία και την αντιληπτική ικανότητα του κάθε παιδιού, και με τον έλεγχο της χρωματικής αντίληψης και της στερεοσκοπικής όρασης..
Ακολουθεί ο διαθλαστικός έλεγχος (για την διαπίστωση πιθανής ύπαρξης μυωπίας, αστιγματισμού ή υπερμετρωπίας) που γίνεται σε όλα τα παιδιά ανεξάρτητα εάν στραβίζουν ή όχι με κυκλοπληγία (“σταγόνες”) και σκιασκοπία. Η διαδικασία των “σταγόνων” απαιτεί περισσότερο χρόνο (περίπου 20-30 λεπτά συνήθως), είναι όμως απολύτως απαραίτητη στα παιδιά – σε αντίθεση με τους ενήλικες (βλ. επόμενη ερώτηση).
Με τον έλεγχο της ανατομίας των διάφανων δομών του ματιού (κερατοειδής, πρόσθιος θάλαμος, φακός, υαλώδες σώμα) στην σχισμοειδή λυχνία καθώς και τον έλεγχο του οπισθίου τμήματος του ματιού με την βυθοσκόπηση, ολοκληρώνεται η εξέταση.
Τι είναι οι “σταγόνες”; Υπάρχουν κίνδυνοι από την χρήση τους;
Είναι κολλύρια η χρήση των οποίων καταργούν προσωρινά την πολύ μεγάλη δύναμη που διαθέτουν τα παιδικά μάτια, που ονομάζεται προσαρμογή , με την βοήθεια της οποίας εξασφαλίζεται ικανοποιητική όραση ακόμη και στην περίπτωση που υπάρχουν υψηλά διαθλαστικά σφάλματα (κυρίως υπερμετρωπία). Με την χρήση αυτών των κολλυρίων αποκαλύπτεται η πραγματική διαθλαστική τους κατάσταση (η πιθανή δηλαδή ύπαρξη μυωπίας, αστιγματισμού ή υπερμετρωπίας). Ο ειδικός κρίνει στην συνέχεια, με βάση βέβαια και τον υπόλοιπο έλεγχο, αν υπάρχει ανάγκη χορήγησης γυαλιών ή άλλης θεραπείας.
Επιπλέον προκαλούν μυδρίαση (ανοίγει δηλαδή η κόρη του ματιού) και μπορεί τότε να γίνει πλήρης έλεγχος όλων των ανατομικών δομών του ματιού.
Κανένας σοβαρός κίνδυνος δεν προκύπτει από την χρήση τους παρά μόνο:
- Παροδικό θάμπωμα της κοντινής όρασης που διαρκεί από μερικές έως 24 ώρες.
- Σπάνια μπορεί να προκληθεί τοπικός ερεθισμός γύρω από τα μάτια ή και σε όλο το πρόσωπο σαν αντίδραση υπερευαισθησίας που υποχωρεί σε λίγες ώρες. Πολύ σπάνια μπορεί να παρατηρηθεί παροδική αλλαγή της συμπεριφοράς του εξεταζόμενου παιδιού (πχ γκρινιάζει λίγο περισσότερο γιατί ενοχλείται από την θολή κοντινή όραση).
Το παιδί μου είναι πολύ μικρό ή δεν είναι συνεργάσιμο ή έχει προβλήματα που αφορούν τον λόγο, την αντίληψη ή την κίνηση πώς είναι δυνατόν να εξεταστεί;Τι μπορεί να κάνει ο οφθαλμίατρος για παιδί;
Δεν χρειάζεται να αγχώνεστε οποιαδήποτε και εάν είναι η ηλικία ή το πρόβλημα του παιδιού σας. Η εξειδίκευσή μας βασίζεται στις περιπτώσεις αυτές στον έλεγχο της όρασης με αντικειμενικές μεθόδους που δεν προϋποθέτουν απαραίτητα την συνεργασία των μικρών μας ασθενών. Προσδιορίζουμε έτσι έμμεσα εάν υπάρχει οποιαδήποτε αιτία που θα μπορούσε να εμποδίσει την φυσιολογική ανάπτυξη της όρασής τους ώστε να αρθεί σωστά και έγκαιρα.
Μπορούν οι γονείς να προετοιμάσουν τα παιδιά τους;
Γονείς με παιδιά κάθε ηλικίας αλλά κυρίως τα μικρότερα παιδιά 2.5-3.5 ετών μπορούν όχι μόνο να τα προετοιμάσουν ψυχολογικά αλλά και να τα εξοικειώσουν με την διαδικασία της εξέτασης, με την χρήση παιχνιδιών που βασίζονται αναγνώριση σχημάτων και χρωμάτων.
Ποια νοσήματα αντιμετωπίζονται στο ιατρείο σας;
Στο πλήρως οργανωμένο παιδοφθαλμολογικό ιατρείο μας αντιμετωπίζουμε όλο το φάσμα των συνήθων παιδοφθαλμολογικών νοσημάτων, με κεντρικό άξονα και όπλο μας τον απαραίτητο προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο σε κάθε ηλικία (νεογνά -βρέφη- παιδιά) και την τακτική παρακολούθηση, όταν κριθεί απαραίτητο (πχ αμφιβληστροειδοπάθεια των προώρων, διαθλαστικές ανωμαλίες, αμβλυωπία, στραβισμός, φλεγμονές κλπ).
Αντιμετωπίζουμε δε τα χειρουργικά παιδοφθαλμολογικά νοσήματα (επεμβάσεις στραβισμού, καθετηριασμός ρινοδακρυϊκής οδού σε απόφραξη ή στένωση και ένθεση σωληναρίων σιλικόνης σε σοβαρότερες περιπτώσεις, εξαίρεση χαλαζίων κλπ) στις παιδιατρικές κλινικές με τις οποίες συνεργαζόμαστε (Ευρωκλινική Παίδων, Ιατρικό Αθηνών, κλπ), επειδή στα παιδιά απαιτείται κατά κανόνα γενική αναισθησία από εξειδικευμένους παιδο-αναισθησιολόγους. Στις περισσότερες περιπτώσεις η νοσηλεία είναι βραχεία με τα περισσότερα χειρουργημένα παιδιά να βρίσκονται στο σπίτι τους την ίδια κιόλας μέρα.