Η όραση είναι πραγματικά μια μαθησιακή διαδικασία. “Μαθαίνουμε να βλέπουμε όπως μαθαίνουμε να μιλάμε”, είναι μια φράση που οι γονείς διαβάζουν ή ακούν συχνά από τον οφθαλμίατρο για παιδιά. Η ανατομική ακεραιότητα όλων των δομών του παιδικού ματιού είναι ύψιστης σημασίας για την εξασφάλιση της φυσιολογικής ανάπτυξης της όρασης αλλά δεν είναι αρκετή. Η όραση είναι η μόνη από τις αισθήσεις που ωριμάζει σταδιακά μετά την γέννηση. Όσο τα φωτεινά ερεθίσματα (εικόνες) φθάνουν στο εσωτερικού του ματιού τόσο δημιουργούνται και ωριμάζουν καινούριες συνδέσεις νευρικών κυττάρων που μεταφέρουν την εικόνα στο κέντρο της όρασης στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου για να γίνουν αντιληπτές (βλέπουμε χαρακτηριστικά στην παρακάτω εικόνα πώς βλέπει το ίδιο αντικείμενο ένα νεογέννητο καθώς μεγαλώνει). Στην συνέχεια η οπτική εμπειρία και η παράλληλη ωρίμανση του νευρικού τους συστήματος οδηγεί σταδιακά στην σύνδεση της εικόνας με το πώς ονομάζει το παιδί αυτό που βλέπει.
Στην παρακάτω διεύθυνση βάζοντας οποιαδήποτε εικόνα θέλετε μπορείτε να δείτε αυτομάτως πώς την βέπει το μωρό σας ανάλογα με την ηλικία του συμπληρώνοντας στα αντίστοιχα πεδία τα στοιχεία που ζητούνται (η ηλικία του μωρού, η απόσταση του αντικειμένου και το αντικείμενο προσήλωσης) :
http://tinyeyes.com/tinyeyes/tryit2.php?&img1=uploads%2F1485510541_orig.jpg&img2=uploads%2F1485510541_sim.jpg&simType=4-week+old+at+24+inches&imageCached=1485510541_orig.jpg&imEngIP=
Η φράση όμως “Μαθαίνουμε να βλέπουμε όπως μαθαίνουμε να μιλάμε” κρύβει μέσα της και την απάντηση στο ερώτημα: “Γιατί να ελέγχουμε την όραση των μωρών σε τόσο μικρή ηλικία;” Γιατί ακόμα και ένα μικρό οφθαλμολογικό πρόβλημα στην παιδική ηλικία που παρεμποδίζει την φυσιολογική πορεία ωρίμανης της όρασης -εφόσον δεν εντοπισθεί έγκαιρα και σωστά- , είναι δυνατόν να επιδράσει πάνω της με τρόπο καθοριστικό και συχνά μη αναστρέψιμο στις μεγαλύτερες ηλικίες. Τελικά τα προβλήματα όρασης που πιθανά να προκύψουν, συνοδεύουν ολόκληρη την ενήλικη ζωή.
Ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος είναι ο μόνος τρόπος έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης οφθαλμολογικών προβλημάτων της νεογνικής, βρεφικής και παιδικής ηλικίας αφού οι ίδιοι οι ασθενείς δεν μπορούν να τα εκφράσουν ή και να τα αντιληφθούν. Ιδιαίτερα όταν το πρόβλημα αφορά το ένα μάτι η κατάσταση είναι δυνατόν να μην γίνει αντιληπτή από τα ίδια τα παιδιά και τους γονείς τους ακόμα και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε τις διεθνείς συστάσεις για τον οφθαλμολογικό έλεγχο των παιδιών:
| Ασυμπτωματικά / χωρίς κίνδυνο | Υψηλού κινδύνου* |
| Στη γέννηση & μέχρι την ηλικία των 6 μηνών | Στη γέννηση & μέχρι την ηλικία των 6 μηνών ή και νωρίτερα εφόσον συνιστάται |
| 3 ετών | Μέχρι την ηλικία των 3 ετών ή και νωρίτερα εφόσον συνιστάται |
| Πριν την α’ δημοτικού και εφεξής ετησίως | Ετησίως ή πιο συχνά εφόσον συνιστάται |
Στην κατηγορία υψηλού κινδύνου ανήκουν παιδιά με υψηλή προδιάθεση να παρουσιάσουν κάποιο οφθαλμολογικό νόσημα το οποίο είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρές διαταραχές της όρασής τους -εφόσον δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα- και τα οποία πρέπει να εξετάζονται περισσότερες φορές ή πιο συχνά από τον υπόλοιπο παιδιατρικό πληθυσμό. Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες που τοποθετούν νεογνά, βρέφη ή παιδιά σε αυτήν την κατηγορία είναι:
- Προωρότητα, χαμηλό βάρος γέννησης, χορήγηση οξυγόνου στην γέννηση, ενδοκοιλιακή αιμορραγία ΙΙΙ ή IV βαθμού
- Οικογενειακό ιστορικό ρετινοβλαστώματος, συγγενούς καταρράκτη, ή μεταβολικών και γενετικών ασθενειών
- Μόλυνση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη (π.χ., ερυθρά, τοξοπλάσμωση, αφροδίσιο νόσημα, έρπης, κυτταρομεγαλοϊός, ή AIDS)
- Εργώδης ή υποβοηθούμενος τοκετός ο οποίος μπορεί να σχετίζεται με περιγενητικό stress ή χαμηλές βαθμολογίες στο test του Apgar score
- Υψηλά διαθλαστικά σφάλματα (μυωπία-υπερμετρωπία-αστιγματισμός)
- Στραβισμός
- Aνισομετρωπία
- Γνωστή ή πιθανολογούμενη δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος που αποδεικνύεται από την ύπαρξη: αναπτυξιακής καθυστέρησης, εγκεφαλικής παράλυσης, δυσμορφίας χαρακτηριστικών, επιληπτικών κρίσεων ή υδροκεφάλου
